Coöperatie NORANDINO

L’association de producteurs de café, créée en 1995 avec 200 membres, compte 7 000 familles de la Sierra de Piura, la partie de la cordillère des Andes située à l’extrême nord du Pérou. Cette région de montagne défavorisée est marquée par une forte densité de population. Considérée comme moins productive que la plaine côtière, elle est oubliée par les politiques publiques. Les routes, les écoles et infrastructures de santé y sont largement insuffisantes. La pauvreté des agriculteurs de la région conduit à un important exode rural vers les grandes villes et le front pionnier amazonien.

Magnifique vue

NORANDINO est devenu un véritable mouvement paysan qui s’est appuyé sur le commerce équitable et le soutien d’ETHIQUABLE depuis 2003 pour étendre ses bases et construire son modèle alternatif.
Elle a su démontrer la viabilité de ses choix : l’agriculture agro-écologique et l’organisation sociale. L’organisation a aujourd’hui un véritable poids économique dans la région. Elle est en capacité de négocier avec l’Etat et les collectivités locales en faveur de nombreux projets de développement.

Sinds de oprichting heeft NORANDINO vele intitiatieven van boeren in naburige regio’s ondersteund. Met name om toegang te krijgen tot internationale markten heeft NORANDINO veel kunnen betekenen.

Partner sinds 2003

In 2003 had CEPICAFE 200 leden. Vandaag hebben meer dan 7.000 producenten hun krachten gebundeld onder de naam NORANDINO:

2500 families die koffie produceren voor CEPICAFE
1200 families die koffie produceren voor SOL Y CAFÉ
1500 families van CENFROCAFÉ
555 families die cacao produceren voor CEPROAA en ARPROCAT

Boerenlandbouw

De Piura-regio is een productiegebied dat zich uitstrekt van de Pacifische kust tot aan het Andesgebergte.
Bijbehorende gewassen: koffie, cacao, suikerriet en fruit + voedselgewassen (bonen, maïs, enz.) + vee.
Dit project wordt gevolgd door Edison Ramos, agronoom bij ETHIQUABLE, gevestigd in Peru,

Les premiers partenaires sont des organisations de la région du NOR ORIENTE. Les producteurs de cette région produisent près de 50% du café péruvien et ont subi le chaos économique qui a frappé le Pérou dans les années 1980 et 1990.

D’autres, comme CENFROCAFE et SOL y CAFE, sont dirigées par une jeune génération et se sont rapprochées de NORANDINO avec la volonté de reconstruire un nouveau modèle d’organisations plus démocratiques avec une plus grande participation des bases.

NORANDINO heeft de productie gediversifieerd: koffie, suikerriet, fruit en cacao.

Spécialisée dans la culture du café, la coopérative s’est développée et commercialise d’autres produits, afin de limiter les risques financiers et productifs de la monoculture. Elle valorise aussi deux autres cultures traditionnelles de la zone : la canne à sucre pour la fabrication de sucre complet (panela) et les fruits, avec notamment un projet de transformation sur place des fruits en confitures

A partir de 2007, NORANDINO s’intéresse aussi au cacao cultivé dans la vallée de l’Alto Piura, souvent par les mêmes communautés que celles qui cultivent du café. En effet, le café arabica est cultivé au-dessus de 800 mètres d’altitude. Le cacao est la culture principale de la tranche d’altitude située juste en dessous. C’est dans cette zone que les techniciens de NORANDINO découvriront la présence d’un cacao très particulier aux fèves blanches, similaires aux grands crus Porcelana du Venezuela.
Deux autres zones de production de cacao viennent aussi rejoindre NORANDINO: la coopérative APROCAT des oasis de la région désertique de Tumbes qui rassemble 265 familles et la coopérative CEPROAA qui compte 400 cacaoculteurs de la province de Bagua sur le versant amazonien des Andes.

NORANDINO is geleidelijk aan een echt exportbedrijf geworden zonder ooit zijn doel, namelijk de boerenlandbouw ondersteunen, uit het oog te verliezen.

HET INITIATIEF VAN EEN NIEUWE GENERATIE BOEREN EN LEIDERS

NORANDINO is bijzonder, omdat de organisatie nog steeds zeer dicht bij de dorpsgemeenschap staat, terwijl de coöperatie nu zeer uitgebreid is. De beslissingen worden altijd genomen door volksvertegenwoordigers die zeer betrokken en bijzonder actief zijn.

De activiteiten van de coöperatie zijn complex. Daarom moesten accountants, agronomen, managers kwaliteitscontrole of operators voor de verwerking van agro-voeding worden aangenomen. Ze hebben allemaal minstens één ding gemeen: ze komen uit productiegebieden op het platteland en zijn over het algemeen kinderen van producenten. Ze zijn niet alleen werknemers van de coöperatie, maar dienen ook de landelijke samenleving waartoe ze behoren.

Mensen die NORANDINO bezoeken, zijn vaak onder de indruk van dagelijkse gang van zaken: uitgaven worden altijd gemeten, beslissingen geven aanleiding tot lang overleg en werknemers spreken gekozen leiders niet tegen.

Deze gang van zaken bij NORANDINO komt voort uit het verleden.

De organisatie is een initiatief van een groep jonge mensen uit de regio Santo Domingo. Deze mensen behoorden tot de eerste generatie zonen van koffieboeren. Deze zonen kregen, na grote opofferingen, begin jaren negentig toegang tot de universiteit en zij zijn agronomen of economen geworden.

Ten eerste waren er de broers César en Santiago PAZ, allebei agronoom. Santiago is nu de manager van de organisatie. César is nu de vertegenwoordiger van AVSF in Peru. Andere voorbeelden zijn José ROJAS, directeur van CEPICAFE enMartin MARTINEZkwaliteitsverantwoordelijke en Yeny ROBLEDO verantwoordelijk voor de suikerwerkplaats.

Deze jonge professionals vertrouwden op de leiders van de eerste boerenorganisaties in de regio (de rondas campesinas gevormd om de dorpen te beschermen tijdens de donkere jaren van het lichtend pad) zoals Sergio NEIRA, Segundo GUERRERO en vele anderen.

EEN BOERENORGANISATIE IN DE ANDES, ONDERWORPEN AAN DE SOCIALE CONTROLE VAN GEMEENSCHAPPEN

Deze organisatie is opgebouwd dankzij jaren van werk, discussie en reflectie met de gemeenschappen. NORANDINO functioneert met verschillende basisorganisaties uit traditionele gemeenschappen. Ze bestaan uit 20 tot 40 gezinnen uit dezelfde gemeenschap.

Elke groep zorgt zelf voor de inzameling en kwaliteitscontrole van de koffie of voor de verwerking van het suikerriet (12 groepen beschikken over een infrastructuur). Ze hebben een onafhankelijk verenigingsleven, beschikken over eigen middelen en kunnen zelf beslissen om een percentage van de opbrengst van koffie en suiker te gebruiken om hun activiteiten te financieren (machineonderhoud, nieuwe investeringen, reizen om deel te nemen aan centrale vergaderingen, enz.).

De raad van bestuur van NORANDINO zorgt voor de dagelijkse organisatie, maar belangrijke beslissingen worden altijd voorgelegd aan deze basisorganisaties.

De motor van NORANDINO’s democratie is in werkelijkheid de sociale controle van de Andesgemeenschappen.

NORANDINO IS EEN ERKENDE ORGANISATIE, OP LOKAAL, NATIONAAL EN INTERNATIONAAL NIVEAU.

De koffietelers in de noordelijke Andes van peru zijn heel trots op het werk van NORANDINO en zijn commerciële en exportcapaciteiten. Deze telers werden door de elite van de kust lang beschouwd als achterlijke boeren.

Het is ook een gestructureerde en democratische organisatie. De interne organisatie en de vertegenwoordiging is federatief: de basisorganisaties zijn in zones verdeeld. De zones hebben een leider die hen vervolgens vertegenwoordigt binnen het directiecomité. De training is gebaseerd op uitwisselingen tussen groepen boeren. De horizontaliteit van de relaties wordt op deze manier bevorderd. De besluitvorming en de controle van de verschillende processen zijn gedecentraliseerd. Het vertrouwen tussen de gekozen vertegenwoordigers, de partners en de technische teams is heel erg belangrijk. Zoals al beschreven, zijn veel van de lokale technici zonen van universitair geschoolde producenten.

Sinds 2003 is het NORANDINO gelukt om substantiële veranderingen teweeg te brengen, vooral wat betreft productiemethoden en levensstijlen in de regio. Een aantal leiders zijn er, in een paar jaar tijd, in geslaagd om alle lokale producenten te motiveren samen te werken. Dit was een belangrijke stap in een land met economische liberalisering en waar de politiek geen aandacht heeft voor de boerenlandbouw.

Dankzij de resultaten heeft NORANDINO legitimiteit opgebouwd.

Op lokaal niveau, De gemeenten van de Piura-regio ondersteunen het project. Door technici te leveren en bij te dragen aan de cofinanciering van bijvoorbeeld een drooginfrastructuur, wegeninfrastructuurprojecten en het herstel van irrigatiesystemen. Verschillende suikerproductie-eenheden hebben een impuls gekregen dankzij financiering van lokale autoriteiten.

Op nationaal niveau is NORANDINO aanwezig met een zetel in de Junte du Café, die de coöperaties verenigt en in de Nationale Koffieraad waarin boerenorganisaties, particuliere bedrijven en de staat vertegenwoordigd zijn. Binnen deze organisaties pleit NORANDINO voor de boerenlandbouw, ook al is er tot nu toe weinig rekening gehouden met de voorstellen van de Junta. De staat staat eerder open voor grote particuliere groepen. Deze vakbond heeft toch bepaalde belastingvrijstellingen verkregen voor kleine producenten.

NORANDINO voert ook politieke acties om aandacht te krijgen voor het standpunt van kleine producenten hun visie van een sociale en solidaire economie ten dienste van de landbouw. Deze actie resulteerde in steun voor Marisol Espinoza die in 2006 werd verkozen tot afgevaardigde. Zij is nu verantwoordelijk voor het vice-presidentschap van de Republiek Peru.

NORANDINO was ook zeer actief bij de oprichting van de vereniging van alle fairtradeproducenten in Peru, de Coordinadora Nacional de Comercio Justo. Het doel is om de fundamentele principes van eerlijke handel te handhaven. Een gekozen lid van NORANDINO is voorzitter van het netwerk dat tegen de certificering van Peru’s nummer 1 exportbedrijf als fairtrade-exploitant is. De werkwijze van dit bedrijf wordt namelijk gezien als tegenstrijdig met het werk van de producentenorganisatie.

KOFFIE: DE KRACHT VAN NORANDINO

Toen NORANDINO begin jaren 90 werd opgericht, was de Sierra de Piura een verarmde regio die door de staat werd verwaarloosd. Door een hoge bevolkingsdichtheid waren boerenfamilies minifundista’s die te weinig land hadden: 0,5 tot 2 hectare, soms oplopend tot 5 hectare.

Het sterk gediversifieerde productiesysteem was enerzijds gebaseerd op zelfvoorzienende landbouw (aardappelen, bonen, bakbananen, maïs, fruit, enz.) en anderzijds op koffie, een productie om geld te verdienen.

Soms houden boeren ook een, twee of drie stuks vee, maar dan moeten ze wel een perceel hebben dat groot genoeg is om veevoer te produceren, en ze moeten natuurlijk voldoende kapitaal hebben voor de aanschaf. De inkomsten uit melk en kaas vullen zo het gezinsinkomen aan. Als het eigen perceel te klein was, gingen de mannen en vrouwen als dagloners op andere boerderijen werken of trokken in het laagseizoen voor enkele weken naar de steden.

Jonge mensen werden geconfronteerd met de lage productiviteit van de landbouw, dus het enige vooruitzicht dat ze hadden was om naar de steden of naar een pioniersfront in het Amazonegebied te migreren.

De koffieplantages waren verouderd en niet erg productief. De regio produceerde toen koffie van matige kwaliteit, gewoon gedroogd in de zon, niet gefermenteerd of gewassen, d.w.z. koffie bedoeld voor de weinig betalende massamarkt. De inzameling werd uitgevoerd door een netwerk van verzamelaars (coyotes) die in opdracht van regionale groothandelaren werkten. Zij waren niet in staat om de kwaliteit te verhogen of aanpassingen uit te voeren om lonende markten te interesseren. Deze ongunstige voorwaarden voor markttoegang moedigden producenten niet aan om tijd en geld te investeren in het verbeteren van de koffieproductie en de kwaliteit ervan.

De netwerken die vanaf 1995 door NORANDINO zijn opgezet en die de productie van biologische, fairtrade koffie stimuleerden, bieden de boeren een aanzienlijk financieel voordeel. In 1989 vielen de handelspakten uiteen, daardoor fluctueerden de marktprijzen sterk en van 2001 tot 2005 vond er een ongekende prijsdaling plaats. Toch kon NORANDINO in die tijd prijzen betalen die boven de lokale marktwaarde lagen, ondanks het feit dat slechts 30% van de verkochte volumes fairtrade waren.

Vanaf 2005 steeg het aandeel van de fairtradeverkopen geleidelijk. Nu is bijna 100% van het ingezamelde volume fairtrade.

Wanneer de marktprijzen erg hoog zijn, zoals in 2011, slaagt de coöperatie er toch in om zo’n 20% meer te betalen dan de lokale markt. Maar wanneer de prijzen dalen tot onder de door eerlijke handel gegarandeerde minimumprijs (sinds begin 2013), loopt het verschil met lokale koffieverzamelaars op tot 30%.

Deze betere vergoeding stimuleert producenten om meer werk in hun plantage te steken. Met de hulp van de technici van de coöperatie zal het productiesysteem van boeren van een hele regio in minder dan 10 jaar tijd een ingrijpende transformatie ondergaan. Boeren brengen vernieuwingen aan op hun plantages, ze leggen eigen kwekerijen aan met een dichtheid van 4.000 tot 6.000 koffiebomen per hectare, terwijl op de percelen vroeger maximaal 1.500 bomen per hectare stonden.

Het onderhouden van schaduwbomen, het maken van compost, het wieden van onkruid en het snoeien van koffiebomen zijn nieuwe technieken die meer werk vergen, maar dankzij deze inspanningen wordt veel meer geoogst. In het oude systeem werd nooit boven de 200 kg groene koffie per hectare geoogst. Nu wordt tot 500 kg/ha geplukt, of zelfs 1000 kg/ha.

In de Sierra de Piura is de impact zo groot dat alle koffie wordt opgehaald door de coöperaties. Bijna alle producenten in de regio hebben deze productie-revolutie doorgevoerd.

Net als in andere koffieregio’s die zijn overgestapt op eerlijke handel, is het verwerkingssysteem na de oogst volledig aangepast. De snelle en onzorgvuldige oogst van de koffiebonen en het drogen in de zon op de grond hebben plaatsgemaakt voor de natte methode. Deze verwerking versterkt de kwaliteiten van deze Arabica-koffiesoorten die op grote hoogte groeien.

Hiervoor moet elke producent zich aan strikte regels houden: selectief plukken van rode vruchten, zorgvuldig de pulp scheiden van de rest, fermenteren en wassen en uiteindelijk drogen op bamboerekken of een betonnen ondergrond. Deze nieuwe technieken betekenen meer werk maar zijn noodzakelijk om een hoge kwaliteit en uiteindelijk een hogere verkoopprijs te realiseren.

In de eerste 10 jaar was de stijging van het gezinsinkomen reëel.

In 2006 kon, dankzij een steekproef met een flink aantal gezinnen, worden aangetoond dat de inkomens tussen 1997 en 2006 vermenigvuldigd zijn met 2,5.

Deze verbetering wordt veroorzaakt door betere prijzen en een verhoging van de opbrengsten. De casestudy’s laten zien dat er een nieuwe productieve dynamiek in gang wordt gezet doordat producenten geld hebben om te investeren in bijvoorbeeld vee, maar ook in het verbeteren van hun huizen.

Over het algemeen zien we dat na 20 jaar werk door NORANDINO de levenskwaliteit van producenten is verbeterd. De echte diepgaande verandering komt door de betere scholing en opleiding van jongeren. Gezinnen hebben daar voorrang aan gegeven.